Bemande ruimtevaart
Wie het programma voor bemande ruimtevaart in 2023 bekijkt, valt op dat commerciële vluchten een groot aandeel daarin vormen. Twee Crew Dragon vluchten brengen astronauten van ruimtevaartorganisaties (NASA, ESA, JAXA en Roskosmos) naar ruimtestation ISS. Drie Crew Dragons brengen betalende astronauten in de ruimte.
Ook blijven NASA astronauten vliegen op Russische Soyuz’ en Russische cosmonauten vliegen mee op Crew Dragons, ondanks de oorlog in de Oekraïne. De reden is veiligheid: er moet een alternatief zijn als een van beide ruimtevaartuigen uit valt. Nou zou de Starliner van Boeing een derde optie kunnen zijn, maar dat ruimtevaartuig heeft al veel problemen gehad.
In februari trapt SpaceX af met de Crew-6 vlucht. Aan boord twee astronauten van NASA (Stephen Bowen en Warren Hoburg), een van Roskosmos (Andrey Fedyaev) en een astronaut van de Verenigde Arabische Emiraten (Sultan Al Neyadi).
In maart zien we de eerste commerciële ruimtevlucht van dit jaar: Polaris Dawn. Op deze vlucht van vijf dagen wordt de eerste commerciële ruimtewandeling uitgevoerd. Er gaan 4 Amerikaanse astronauten mee.
En in april moet dan eindelijk een vlucht van een Starliner van Boeing astronauten bij ISS gaan brengen. Astronauten Barry Wilmore en Sunita Williams hebben even geduld moeten oefenen, want de Starliner heeft veel problemen gehad. In tegenstelling tot de Crew Dragon moet de Starliner aan het eind van de missie op land neerkomen, op de White Sands Missile Range in New Mexico.
In mei lanceert SpaceX de tweede commerciële Dragon vlucht van 16 dagen. Op vluchten naar ISS, zoals deze, moet altijd een ervaren astronaut mee. Voormalig NASA astronaut Peggy Whitson begeleid de andere drie astronauten, zodat ze de wetenschappelijke activiteiten aan boord niet in de weg lopen. Autocoureur John Shoffner is een van die betalende gasten. De andere twee zouden afkomstig zijn van de Verenigde Arabische Emiraten.
In het derde kwartaal van 2023 brengt SpaceX opnieuw een Crew Dragon bij ISS. Aan boord is rookie en commandant Jasmin Moghbeli van NASA, de Deense ESA astronaut Andreas Mogensen, de Japanse astronaut Satoshi Furukawa en Russische kosmonaut Konstantin Borisov.
Eind 2023 moet de Ax-3 opnieuw 4 astronauten bij ISS brengen. Er zouden een of twee astronauten van de Turkse ruimtevaartorganisatie bij zijn. Ook eind 2023 zou de Ax-4 vlucht met de winnaar van de Space Hero reality tv-show zijn en een Hongaarse astronaut.
Rusland
Dit jaar zullen twee Soyuz ruimteschepen aankoppelen bij ISS. Op Soyuz MS-23 vliegt een NASA astronaute mee, Loral O’Hara. Soyuz MS-24 zou naast twee Russen een kosmonaut uit Belarus meenemen.
China
In 2022 realiseerde China haar Tiangong ruimtestation. Afgelopen november kwam een nieuwe crew aan met de Shenzhou 15 vlucht. Deze 3 taikonauten zullen terugkeren op aarde in mei. Maar ongetwijfeld zal de Chinese ruimtevaartorganisatie het ruimtestation daarna niet leeg achterlaten. Een nieuwe vlucht van een Shenzhou ruimteschip is gepland, maar er is vrijwel nog niets over bekend.
India
India wil haar eigen astronauten kunnen lanceren. Het ontwikkelde hiervoor het Gaganyaan ruimteschip. Voor die kan vliegen moeten nog wel wat tests uitgevoerd worden. In februari wordt een test gedaan van het Crew Escape System. En mogelijk volgt er nog een tweede test. Als dat allemaal goed gaat, moet Gaganyaan-1 eind 2023 vliegen. Nog zonder mensen aan boord overigens.
Sub-orbitale vluchten
Over hervatting van vluchten van Blue Origin’s New Shepard is nog niets bekend. Wel zou in het eerste kwartaal SpaceShipTwo van Virgin Galactic weer een vlucht gaan maken.
Nieuwe raketten
Het jaar 2023 is een goed jaar voor nieuwe raketten. Als ze allemaal gaan vliegen natuurlijk. Er zijn ten minste 7 “maiden flights” gepland. Maar dat is waarschijnlijk niet de volledige lijst.
Starship en New Glenn
Hier is Starship met Super Heavy booster van SpaceX natuurlijk de lancering om naar uit te kijken. Dit enorme gevaarte (120 meter hoog, 9 meter in diameter) moet in januari al zijn eerste orbitale vlucht maken. Het feit dat Starship maar drie kwart van een baan om de aarde zal beschrijven om dan ten noordwesten van Hawaii neer te komen, zullen we maar even door de vingers zien. Welke vluchten er op zullen volgen, weten we nog niet.
Nog een grote raket die in 2023 verwacht wordt, is New Glenn van Blue Origin. New Glenn is misschien niet zo groot als Starship, maar met 98 meter hoogte en 7 meter doorsnee nog steeds een enorm gevaarte. En ook de eerste trap van deze raket is herbruikbaar.
Vulcan Centaur en Ariane 6
De Vulcan Centaur van United Space Alliance is een opvolger van de succesvolle Atlas V raket. Alhoewel de brandstof anders is. Net als SpaceX’ Starship bevat de raket vloeibare methaan. ULA heeft aan SpaceX met zijn herbruikbare eerste trap forse competitie gekregen. Dus moest er iets gebeuren op dat vlak. Toch zul je de eerste trap van de Vulcan niet zien afdalen op een platform. In plaats daarvan wordt het blok met de raketmotoren van de eerste trap losgemaakt en moeten ze landen op een opblaasbare “aeroshell”. Dit heet het Sensible Modular Autonomous Return Technology (SMART) concept. Of het bij de eerste vlucht al gebruikt zal worden, is niet duidelijk.
Een bedrijf dat de concurrentie van SpaceX flink gevoeld heeft, is Arianespace. En de zaken lopen er nog altijd bepaald niet voor de wind. Arianespace heeft gewed op drie raketten voor de toekomst: Ariane 6, Vega en de vanaf Kourou te lanceren Russische Soyuz. Sinds de oorlog in Oekraïne viel de Soyuz af. De Vega-C heeft onlangs een kostbare gefaalde lancering gehad (en het was niet de eerste) en de eerste lancering van de Ariane 6 wordt steeds maar uitgesteld. En geen van deze raketten is herbruikbaar. De lancering van de Ariane 6 wordt nu verwacht eind 2023.
H3, Relativity Space, en de rest
In Japan wordt gewerkt aan de H3 raket, de opvolger van de H2A. De eerste vlucht is nu gepland op 12 februari.
Het bedrijf Relativity Space hoopt in januari de eerste Terran 1 raket te lanceren. Het unieke aan deze raket is dat het vrijwel geheel gemaakt is met 3D printers. Op de eerste lancering zal geen nuttige lading mee gaan. De missie is “Good Luck, Have Fun” gedoopt.
Ook commerciële partijen buiten de Verenigde Staten zijn bezig met de ontwikkeling van hun eigen raket. In China zijn er verschillende partijen. En in India hoopt het bedrijf Skyroot Aerospace in het derde kwartaal van dit jaar haar Vikram I raket te lanceren.
Je kunt je afvragen waarom je naast Amerikaanse, Chinese en zelfs Indiase bedrijven zelfden of nooit hoort van Europese bedrijven die hun (herbruikbare) raketten ontwikkelen. Europa ligt qua innovatie toch altijd een flinke stap achter.
Astronomie en ruimtetelescopen
Natuurlijk kun je niet elk jaar een nieuwe JWST verwachten. En laten we wel wezen, we kunnen ons in 2023 nog heugen op heel veel interessante waarnemingen van die grote telescoop. Maar toch gaan er best veel astronomische missies de lucht in in 2023.
Xuntian
De meest interessante, is wel de Chinese Xuntian ruimtetelescoop. Dit is een telescoop van het kaliber van de Hubble. Maar wel met een veel groter beeldveld: 300 tot 350 keer groter. De Xuntian heeft hiervoor een 2,5 gigapixel camera aan boord en een spiegel van 2 meter. Verwacht wordt dat hiermee in 10 jaar 40% van de sterrenhemel in beeld gebracht kan worden. Interessant is ook dat de Xuntian kan aankoppelen bij het Tiangong ruimtestation, waar er vervolgens onderhoud op verricht kan worden. De lancering wordt verwacht in december.
Euclid
ESA heeft ook een nieuwe ruimtetelescoop gepland in 2023: de Euclid. Euclid is gemaakt om de uitdijing van het universum heel accuraat te meten. Het doet dat door de vorm van sterrenstelsels op verschillende afstanden (tot op 10 miljard lichtjaar) te meten. De hoop is dat ons meer gaat leren over donkere materie en donkere energie. Vooral over donkere energie tast de astronomie .. vergeef me de woordspeling.. in het duister. Deze telescoop heeft een spiegel van 1,2 meter. Oorspronkelijk stond de lancering gepland op een Soyuz raket. Na de gebeurtenissen in de Oekraïne is gekozen om de telescoop op een Falcon 9 te lanceren.
En nog veel meer astronomische missies
Verder hebben we nog een erfenis van 2022. De Indiase XPoSat (X-ray Polarimeter Satellite) moet gelanceerd worden in het tweede kwartaal van 2023. XPoSat is gebouwd om te magnetische velden rond pulsars, zwarte gaten en de actieve kernen van sterrenstelsels te onderzoeken.
De Chinese Einstein Probe is eveneens naar 2023 geschoven. De Einstein Probe moet röntgenbronnen aan de sterrenhemel langere tijd gaan observeren. “Astrofysica in het tijd-domein” wordt dat genoemd, enigszins vergelijkbaar met wat het Vera C. Rubin Observatory gaat doen vanaf Aarde in het zichtbare domein. Er wordt over langere tijd gekeken naar variaties en “transients”. Of dat gaat over exoplaneten, kon ik niet uit de beperkte informatie online halen. (Er is in 2021 in M51 een mogelijke exoplaneet gevonden met röntgenlicht).
En de de Japanse X-Ray Imaging and Spectroscopy Mission (XRISM) is eveneens verschoven naar 2023. Het moet gelanceerd worden met een Japanse H2A raket (dezelfde raket die de maanmissie SLIM lanceert). XRISM is een vervanging van de Japanse Astro-H of Hitomi satelliet. Deze begon in 2016 veelbelovend, maar na anderhalve maand werd door problemen met de standregeling opeens het contact verloren.
Observatoria
Vorig jaar kondigde ik aan dat in oktober 2022 first light verwacht werd voor het Vera Rubin Observatory. Dat blijkt inmiddels juli 2023 geworden te zijn en in oktober 2024 draait het observatorium op volle toeren. Dat wil zeggen: elke drie dagen wordt de volledige sterrenhemel in beeld gebracht, zodat gezocht kan worden op veranderingen aan de sterrenhemel. Te denken valt aan nova’s en supernova’s, kometen, asteroïden etc..
In China gaat de Xinjiang Qitai Radio Telescope (QTT) zijn eerste waarnemingen maken. De radiotelescoop met een diameter van 110 meter, is de grootste bestuurbare radiotelescoop in de wereld. Met de QTT kan 75% van de sterrenhemel op elk moment bekeken worden.
https://www.nature.com/articles/d41586-022-04444-3
Bronnen algemeen: